Pierwszy żeński pierwiastek w moim cyklu, który robi coś, o czym być może nie wszyscy słyszeli lub nie wiedzą na czym dokładnie polega. Absolwentka studiów psychologicznych o dwóch specjalizacjach: Psychologia Kliniczna oraz Psychologia Organizacji, Zarządzania i Marketingu, ponadto skończyła Stosowaną Psychologię Sportu na Uniwersytecie SWPS we Wrocławiu. Współpracuje między innymi z Polskim Związkiem Koszykówki, Polską Ligą Koszykówki, Reprezentacją Polski Mężczyzn i Kobiet w Koszykówce oraz swego czasu z WKS Śląsk Wrocław.
Prawdą jest, że zbudowanie składu to kwestia krótkiego czasu. Ale żeby zbudować go w taki sposób, aby wszystko prawidłowo funkcjonowało na każdym szczeblu, to już jest sztuką, na którą potrzeba go znacznie więcej. „Team spirit” to zupełnie inna historia. To coś, czego często brakuje, a może przekładać się na wyniki drużyny. Atmosfera w drużynie jest czymś niezwykle ważnym. Tak samo jak dobre relacje na linii trener – zawodnik.
Ilu z Was, zawodników, czuje się lepiej i pewniej siebie, gdy trener stanowi oparcie? Po udanym meczu poklepie po ramieniu, przybije piątkę, a kiedy trzeba, powie pare słów, aby zmotywować do cięższej pracy, a Twoi koledzy z drużyny są z Tobą niezależnie od wszystkiego?
Trener nie daje szansy, nie wykorzystuje potencjału zawodnika, który cały sezon przesiedział na ławce lub pełnił w zespole mało znacząca role. A baty zazwyczaj dostaje. W składzie przecież widnieje. Brak rozmowy. Blokada. A rozmowa jest kluczem do wszystkiego.
W związku z tym, w czym tkwi problem i jak go rozwiązać? Być może nie wszyscy wiedzą w jaki sposób się z nim uporać, jak poprawić swoje indywidualne wyniki i czy istnieje jakiś złoty środek. Czy jest w ogóle coś takiego jak trening mentalny? Psycholog sportu to konieczność, a może zbędność i ujma? W ten temat zagłębie się wraz z Dominiką Kuchtą!
Pamela Wrona: z wykształcenia jesteś psychologiem sportowym. Nasza rozmowa nie jest więc przypadkowa, albowiem współpracujesz między innymi z Polskim Związkiem Koszykówki. Na czym polega Wasza współpraca? Z kim jeszcze współpracujesz?
Dominika Kuchta: W Polskim Związku Koszykówki jeszcze za czasów studiów zaczęłam pomagać w marketingowych działach – to moja druga specjalizacja, taka hobbystyczna. Sprawdziłam się jako reporterka podczas meczów reprezentacji Polski i tak też poznałam bliżej całe koszykarskie środowisko od środka. Już po zakończonej specjalizacji z Psychologii Sportu, rozpoczęłam pracę jako psycholog, również z wybranymi reprezentantami Polski, stąd też moje związanie z PZKosz i kadrami. Obecnie współpracuję nad częścią mentalną programu szkolenia dzieci do lat 10 w tenisie. Jest to dla mnie duże wyróżnienie.
Domniemam, że koszykówka w Twoim życiu pełni ważną rolę. Czy wobec tego, jesteś ukierunkowana głównie na współpracę z zawodnikami tej dyscypliny?
Koszykówka zawsze pełniła najważniejszą rolę w moim życiu i tak już zostanie. Chociaż od pewnego czasu, prywatnie w moim sercu zagościł także tenis. Jeśli chodzi o współpracę, to nie jestem ukierunkowana na jedną, czy dwie dyscypliny. Co prawda, na początku specjalizowałam się głównie w koszykówce i innych sportach drużynowych, ale po powrocie do Trójmiasta rozpoczęłam współpracę w sportach indywidualnych takich jak: tenis, sztuki walki, triathlon, czy lekkoatletyka.
Co możesz zaoferować sportowcom?
Z pewnością pomoc w zrealizowaniu ich celów sportowych, życiowych, a także w ich odnalezieniu. Tak naprawdę sfera mentalna, która wpływa na wyniki zawodnika jest bardzo obszerna. Pewność siebie, koncentracja, radzenie sobie ze stresem i emocjami, szybkość reakcji i motywacja to umiejętności, z którymi nie rodzimy się, tylko nabywamy poprzez doświadczenia, a co najważniejsze- możemy je wytrenować. Dlatego wielu „topowych” sportowców zgłasza się do mnie nie z problemami, a z chęcią doskonalenia tego typu umiejętności, aby równych sobie technicznie i motorycznie przeciwników pokonać mentalnie. Zawodnicy są zadaniowcami, dlatego ja również w swojej pracy działam zadaniowo. U mnie trenuje się jak na każdym innym treningu, a nie tylko rozmawia i słucha.
Jak wygląda indywidualne mentalne przygotowanie zwodników?
Indywidualny trening mentalny jest ściśle dopasowany do dyscypliny zawodnika, jego planu treningowego, stylu życia i osobowości. Jest zwykle opracowany w porozumieniu z trenerami/rodzicami, jeśli jest się niepełnoletnim. Staram się podchodzić do każdego bardzo elastycznie i nie robić niczego wbrew jego woli. Obowiązuje mnie tajemnica zawodowa, wiec jestem skarbnicą kulis polskiego sportu! Często wizyta u psychologa kojarzy się z kozetką, na której kładzie się klient i następuje terapia. Nic bardziej mylnego. Po pierwsze, nie lubię określenia terapia, ponieważ nie jestem psychoterapeutką, a trenerką. Oczywiście mam także specjalizacje psychologa klinicznego, ponieważ sportowcy to również ludzie, którzy mogą mieć takie same problemy jak wszyscy inni i wiedza z dziedzin klinicznych jest potrzebna. Jednak jak już wspomniałam wcześniej – ja zajmuje się wytrenowaniem najważniejszego mięśnia – głowy, aby można było wycisnąć z siebie jeszcze więcej potencjału. Spotykam się z zawodnikami w różnych miejscach: w gabinecie, na sali treningowej, w parku, nad morzem, na meczach. Pierwsze spotkanie wygląda typowo organizacyjnie – określamy potrzeby zawodnika, opowiadam o swoich metodach, technikach, wspólnie tworzymy kontrakt naszej współpracy. Od drugiego spotkania ustalamy dokładne cele sportowe na sezon oraz cele naszych treningów, aby były kompatybilne z resztą. Kolejne spotkania to już praca z indywidualnie wybranymi technikami dla konkretnej osoby. Prowadzę również konsultacje on-line, bo niestety, czasami nie można być w pięciu miejscach jednocześnie.
Czy takie treningi są potrzebne każdemu zawodnikowi?
Uważam, że zdecydowanie tak. Jak już wspomniałam, psycholog sportu nie zajmuje się problemami, a wytrenowaniem w człowieku tego, co jeszcze nie zostało wytrenowane, a czasami nawet odkryte. Na szczęście świadomość sportowców w Polsce w obszarze psychologii sportu rośnie, jednak szkoda, że u działaczy klubów i związków mniej. Wciąż na najważniejsze potrzeby często nie ma pieniędzy, dlatego zawodnicy są zdani na siebie w poszukiwaniu dobrych specjalistów.
Spotkania zawsze przynoszą zamierzone efekty? Czy to kwestia indywidualnego podejścia klienta?
Powiem szczerze, że rola powodzenia moich treningów zależy przede wszystkim od indywidualnego podejścia klienta. Oprócz spotkań ze mną zawodnik dostaje ode mnie szereg ćwiczeń, które musi robić w domu. Na meczach jest zobowiązany do wychodzenia ze swojej strefy komfortu, ponadto musi wypełniać nasze założenia, bo bez jego pełnego zaangażowania niczego nie osiągniemy.
Mówiłaś o treningu głowy. Czym różni się od treningu mięśni?
Trening głowy od treningu mięśni rożni się nie rodzajem ćwiczeń, a systematycznością, powtarzalnością i ciężka pracą. Psycholog to nie czarodziej, który po jednej wizycie sprawi, że zawodnik pofrunie nad koszem! Chociaż czasami mam wrażenie, że niektórzy tak myślą.
W jaki sposób zawodnik kwalifikuje się do pracy z psychologiem sportu? Jesteś zdania, że każdy klub, zarówno ekstraklasowy, jak i na jej zapleczu, powinien dysponować taką osobą jak Ty?
Nie ma sprecyzowanych wytycznych, które kwalifikują zawodnika do pracy z psychologiem. Uważam, ze każdy sportowiec i klub powinien wprowadzić trening mentalny z psychologiem do systemu szkolenia od najmłodszych lat. Siłę psychiczną cały czas trzeba trenować i regenerować jak inne mięśnie. Wspomniałam o najmłodszych, ponieważ to wtedy najbardziej rozwija się i kształtuje nasz umysł. Oczywiście miałam sportowców, którzy przychodzili do mnie z konkretnym problemem prywatnym, bo to zawsze wpływa na wyniki sportowe i wtedy skupiamy się na ich rozwiązaniu.
Często trenerzy wysyłają do mnie swoich podopiecznych, w których widzą potencjał, a oni z czymś nie dają sobie rady, nawet jeśli chodzi np. o rzuty osobiste.
Czyli mogłoby się to przełożyć na wyniki i indywidualne statystyki zawodników?
Oczywiście, że tak. Sama prowadzę statystyki wynikowe swoich zawodników, którzy solidnie pracują. Wiem, że one znacznie się poprawiają. Drużynowo tym bardziej, ponieważ poza indywidualnościami na parkiecie musi być współpraca, a komunikacja w drużynach często zawodzi, co również wpływa na wyniki.
Bazując na Twoim doświadczeniu, skąd u sportowców biorą się pewne problemy, które powodują u nich blokadę? Czy przyczyną może być- jak wcześniej wspomniałaś, brak prawidłowej komunikacji w drużynie i zrozumienia ze strony trenera?
Wszystkie te czynniki w pewnym sensie wpływają na człowieka, a w jakiej skali, to już jest bardzo indywidualna kwestia. Tak samo jak niektóre trudności, nawet w kontaktach z drużyną mogą mieć swoje podłoże w jakichś doświadczeniach z przeszłości. Często nawet czasy dzieciństwa mają tutaj duże znaczenie. Jeżeli chodzi na przykład o samych trenerów czy drużynę, z którą zawodnik się nie dogaduje, bądź czuje się niewykorzystywany, może rzutować to na jego wyniki, grę oraz postawę. Mnóstwo takich aspektów ma w sporcie drużynowym wpływ na prawidłowe funkcjonowanie zawodnika, dlatego tak ważna jest atmosfera i prawidłowa relacja z resztą. Wszystko wypływa z uwarunkowań osobistych-każdy jest inny. Nie zawsze przyczyna leży w samym zawodniku, stąd ważne jest to, aby trener znał swoich podopiecznych, również od strony prywatnej. Musi znać ich charakter i osobowość, aby lepiej mógł wykorzystać ich potencjał. Takie badania i testy robiłam dla trenerów w grupach młodzieżowych Śląska Wrocław, co miało pozytywny skutek. Zaangażowana powinna być też cała drużyna, z trenerem na czele. Dlatego w tym chętnie mogę pomóc i udzielić cennych rad. Jeśli jednak w klubie nie ma specjalisty, bądź trener o to nie dba, zawodnik może sam rozpocząć współpracę z psychologiem sportu, aby nauczyć się większej odporności, a w trudnych chwilach obrócić to w atut na przyszłość.
Od pewnego czasu, wizyty u psychologa nie są już tematem tabu. Czy dużo sportowców korzysta z Twojej pomocy?
Tak, od czasu kiedy zaczynałam praktykę jako psycholog sportu ta liczba zwiększa się cały czas, a to bardzo pozytywnie brzmi. Myślę, że już w mentalności polskich sportowców rozwój w dziedzinie psychologii sportu to nie jest temat tabu, a raczej pewien prestiż, że trenują kompleksowo.
Dzięki klubom i sportowcom z zagranicy Polska otwiera oczy. Ja często słyszę kwestie finansowe, chociaż to też niekiedy wygodna wymówka.
Z czego to wynika? Ze świadomości?
To wynika z tego, co dzieje się zagranicą. W najlepszych światowych drużynach w każdej dyscyplinie współpraca z psychologiem sportu jest podkreślana. W jednej akademii piłkarskiej w Hiszpanii potrafi pracować dziewięciu psychologów sportu. To mówi samo za siebie, a ja mam nadzieje, że i Polska z czasem zapewni swoim zawodnikom takie warunki i świadomość ludzi jeszcze bardziej wzrośnie.
Jesteś w stałym kontakcie ze swoimi klientami? Twoje usługi są potrzebne przez cały czas, czy po zakończonej współpracy już nie, gdyż dobrze wiedzą w jaki sposób mogą samodzielnie borykać się z napotkanymi przeszkodami i jak wykorzystać w praktyce Twoje lekcje?
Tak, jestem w stałym kontakcie ze swoimi klientami. Z tymi, z którymi obecnie współpracuje to bardzo częsty kontakt. Spotkania są czasami nawet dwa-trzy razy w tygodniu, poza tym, staram się bywać na treningach i meczach. Czasami pomimo tego są to częste rozmowy telefoniczne. Oczywiście wszystko zależy od potrzeb danej osoby. Jeśli chodzi o tych, z którymi współpracowałam, to ten kontakt pozostał cały czas na zasadzie wsparcia i radości z sukcesów – często dostaję telefony i wiadomości z radosnymi wieściami o kolejnych wygranych. Staram się tak wyposażyć i nauczyć swoich podopiecznych korzystania z narzędzi mentalnych, aby w każdej chwili mogli je sami wykorzystać i to jest dla mnie sukces – ich samodzielność. Wiedzą też, ze zawsze mogą na mnie liczyć.
Założyłaś swój autorski projekt „Sportem żyję”. Czy jest on kwintesencją całej Twojej pracy i jej zasięgu?
Ten projekt powstał po moim powrocie z Wrocławia, gdzie współpracowałam ze Śląskiem Wrocław. Stworzony został z myślą o indywidualnie potrzebujących wsparcia psychologicznego. Wszędzie można mnie znaleźć jako „Sportem żyję”, wiec ta nazwa już została.
Czyli żyjesz nie tylko koszykówką? Wspomnę, że masz też drugi projekt, który związany jest z tenisem.
Już nie tylko. I tu niektórzy mogą mieć mi za złe, że „zdradziłam” koszykówkę, a więc mówię nie! Zawsze piłka do kosza będzie u mnie na pierwszym miejscu. Jednak w Polsce, w moim zawodzie muszę też sobie jakoś radzić. „Sportem ŻyjeMY” to projekt założony razem z moim narzeczonym, który jest byłym tenisistą i obecnie trenerem zawodowych tenisistów. Projekt ma na celu stworzenie Centrum Twojego Tenisa, w którym będzie kompleksowe przygotowanie tenisisty od małego, łącząc wszystkie najważniejsze obszary rozwoju. Ciesze się, że razem możemy działać na rzecz rozwoju polskiego sportu.
